Sssssssst … of toch niet? Silent books mogen dan wel tekstloos zijn, ‘stil’ zijn ze allerminst! Ze roepen in alle stilte erg veel woorden, gevoelens en gespreksstof op. En ze zetten aan tot actie!
Er zullen wellicht al heel wat leerkrachten, ouders, voorlezers, vertellers … een gelijksoortige ervaring hebben gehad met de buitengewone taartenboeken van Thé Tjong-Khing: ávonden na mekaar volgde ik (jv) met m’n toen vierjarige dochter telkens een ander dier uit het verhaal Waar is de taart? Na tig leessessies zei ze dat ze de kameleon eens wou volgen. (moeder) “De kameleon??” (dochter) “Ja, da’s mijn lievelingse dus nu volgen we die”. Ik heb vervolgens aan den lijve mogen ondervinden wat ‘je visuele vaardigheden aanscherpen’ inhoudt.
Elk taartenverhaal biedt ontelbare en reuzeleuke functionele uitdagingen. Interessante lessuggesties voor bv. Waar is de taart? kan je o.a. vinden op de website van de Woutertje Pieterse Prijs (zie referenties). We voegen daar graag nog enkele ideeën aan toe:
Eerst moeten de kleuters uiteraard vertrouwd geraken met het verhaal. Een tekstloos zoekboek laat zich niet makkelijk in de grote kring vertellen. Een prima kans dus om met de kleuters individueel of in erg klein groepje de boekenhoek in te duiken, en Waar is de taart? te lezen, te ontdekken, te (laten) vertellen … Zorg ervoor dat jullie toch zeker de kameleon ontwaren, en zijn verhaal een keer volgen. Je kan de kleuters ook per twee het verhaal laten bestuderen: als alle kleuters aan de beurt zijn geweest, reconstrueren jullie in de grote groep het verhaal van de kameleon.
En wat blijkt nu … ook in de klas is een kameleon opgedoken! Je hebt er geen idee van waar hij nu zit, je hebt hem wel een aantal keren kunnen fotograferen … de kleuters krijgen de foto’s, en gaan in de klas op zoek naar de plekken waar de kameleon zich al heeft schuilgehouden. Hebben de kleuters alle plekken kunnen vinden, dan kunnen ze zelf op pad met het sjabloon en een camera … en zelf, voor de andere kleuters, een foto-zoekspel maken.
Doorheen deze activiteiten focus je voornamelijk op de visuele waarneming en het beeldend geheugen van de kleuters. Nadat ze de kameleon en zijn gedragingen leerden kennen in het prentenboek, zoeken de kleuters aan de hand van foto’s zijn recentelijke verblijfplaatsen in de klas. De foto’s halen details van voorwerpen uit hun context, waardoor deze voorwerpen bijna onherkenbaar worden – de kleuters worden zich hierdoor dan ook meer bewust van de visuele eigenschappen van de objecten in kwestie: het is voor hen een grote uitdaging om bouwstenen als vormen, patronen, texturen, kleuren en kleurgradaties terug te linken aan het oorspronkelijke object. Dit scherpt hun gevoeligheid voor detail aan: bv. een stoel is van hout, maar voor de nerven in dat hout hebben ze tot nu toe wellicht minder aandacht gehad – de nerven (de details) terugbrengen naar de stoel (het grote object) vergt veel van hun visuele vaardigheden! Door in kleine groepjes, samen met de leerkracht, op zoek te gaan naar de kameleon in het prentenboek en zijn verhaal te reconstrueren, oefenen de kleuters bovendien hun sociale en relationele vaardigheden, en moeten ze gerichte lees- en spreekstrategieën inschakelen. Bij het fotozoekspel dat ze zelf in elkaar mogen boksen, komen tot slot nog digitale audiovisuele vaardigheden aan bod, en beleven ze speels wat binnen en buiten het kader van hun beeld valt.
Deze activiteiten hebben, net als de kameleon, een staartje … Waar zou de kameleon zich nu verschansen? Ga met z’n allen tien tellen zoeken in alle hoeken. Terug in de kring blijkt dat de juf/meester het dier gevonden heeft! Kijk es aan: de kameleon weigert z’n kleuren aan te passen, hij wil terug naar zijn plekje … maar waar is dat? Welke kleuters weten waar onze kameleon aan het rusten was, toen de leerkracht hem vond?
Als uitbreiding kan je de kleuters een blanco kameleon geven, die ze zelf mogen beschilderen/inkleuren; en hem in de klas op een plek kleven waar hij niet opvalt … Vinden de andere kleuters hem?
Een dichterlijk sprongetje is altijd welgekomen! Tussen de bedrijven door kan je met dit geestige gedicht aan de slag. Kleuters kunnen nog geen/slechts enkele letters (woorden) lezen; maar een goede visuele vaardigheid, die zo intens getraind wordt in de bovenstaande activiteiten, helpt hen al een heel eind op weg!